CALOOLFADHI

Article Translations: (English) (Spanish) (Hmong)

Waa maxay caloolfadhigu?

Caloolfadhigu waa dhibaato ah in ay saxaradu soo bixi weydo (waxa kale oo la yiraahdaa calool-istaagid). Waxay ku badan tahay ilmaha yaryar maaddaama ay beddelaan cuntada iyo dookhooda. Sidoo kale waa wax caadi u ah markay ilmuhu baranayaan sida loo isticmaalo musqusha ama markay bilaabayaan iskuulka, sababtoo ah ilmaha qaar ayaan rabin in ay saxaro u galaan musqulaha iskuulka.

Waa maxay calaamadaha caloolfadhiga?

Waxaa ilmaha lagu arkayaa:

• xanuun qabta marka ay saxaroonayaan
• saxaro adag, dhagax ah, ama dhagaxyo adag
• xanuun ah uurkujirta (caloosha)
• saxaro aan badneyn (hal mar keliya 3dii ilaa 7dii maalmood)
• saxaro ku wasakheyneysa kastuumada

Mararka qaarkood marka ay calooshu aad u taagan tahay, ilmaha waxaa ku dhici karta jeexjeexmid ku dhacda maqaarka ku wareegsan futada (duleelka ay saxarada ka soo baxdo) oo waxaaba la arki karaa dhiig soo raaca saxarada ama waraaqaha musqusha.

Haddii ay ilmahaaga calooshu fariisato in muddo ah, saxaro ayaa uga buuxsami karta mindhicirka yar oo sii kala fidin karta. Mararka qaarkood ilmuhu waxay u baahan karaan in isbitaal la seexiyo si “loogu soo nadiifiyo mindhicirka yar” ama si looga soo saaro saxarada oo dhan.

Sidee baa looga hortegi karaa caloolfadhiga ku dhaca ilmaha?

Kala hadal dhakhtarka ama kalkaaliyaha in ay kuu sheegaan waxa u fiican ilmahaaga. Habka ugu fiican ee looga hortagayo caloosha taagan wuxuu baahan karaa dhowr waxyaabood, wakhti, iyo dulqaad si loo helo waxa ilmaha u shaqeyn kara. Sida ay calooshu u socoto ilmuhu waa ay ka kala duwan yihiin. Waa in la sameeyo waxyaabo kala duwan ilaa la ogaado waxa u fiican ilmaha.

1. Haddii ilmuhu musqusha geli karo, ha galo musqusha 5 ilaa 10 daqiiqo ka dib quraacda iyo qadada. (Wax cunista ayaa kicisa mindhicirka weyn si ay saxarado uga soo baxdo.)
2. Haddii aysan cagaha ilmuhu u gaareyn dhulka marka ilmuhu ku fadhiyo musqusha, u dhig sanduuq ama wax kale cagaha hoostooda si ay jilbuhu in yar uga saramaraan miskaha. Habkaas oo ah kadalloobsiga ayaa ilmaha ku caawinaya in ay saxaradu ka soo baxdo. Waxa kale oo uu habkaasi taageerayaa in ilmuhu nasto oo aysan murquhu isku tigtigmin inta ay ilmuhu jirkooda isku dheellitirayaan musqusha.
3. Ammaan ilmaha marka uu musqusha dul fadhiyo wakhti ku filan, xataa haddii aysan si degdeg ah saxaradu ugu imaan. Waxaad isticmaali kartaa hab ah abaalmarin, sida istiikar.
4. Si fiican u nadiifi maqaarka ka dib saxaro kasta iyo kaadi kasta. Sidaas ayaa looga hortagaa cuncunka maqaarka. Marka maqaarku xanuunayo, ilmuhu waxay ceshtaan saxarada, taas oo ka sii dari karta.
5. Ha ciyaaro oo ha jimicsado ilmuhu; dhaqdhaqaaq la'aantu caloosha ayaa ku fariisaneysa.

Muxuu ilmuhu cuni karaa si aysan calooshu u istaagin?

Waa in ilmuhu badsado cabitaanka sida biyaha iyo miraha, gaar ahaan tufaaxa, beerka, miraha jeeriga, canabka, ama buruunka. Waa in ilmuhu cuno miro, khudaar, iyo cunto badar ah maalin kasta, waxyaabahaas ayaa ku caawinaya in ay u jilicdo saxarada iyo in aysan calooshu fariisan. Ha siin ilmaha budo ama nacnac jilicsan oo loo qaato in calooshu ku socoto; waa wax badanaa saxaradu ku sii adkaato oo ilmahana caloosha isaajiya.

Ugu dar badar (qamadi ama galley) cuntada si ay calooshu ugu socoto. Ugu qas siiriyaal, canjeero, rooti, cuntada guriga, ama cunto kale, ama badar kala duwan. Miro la yiraahdo beer, istarooberi, digir kuuskuusan, mid dhuuban, iyo baradhada macaan ayaa ka mid ah cuntooyinka caloosha socodsiiya.

• Carruurta ka yar 6 jir: 2 qaaddo oo aad u buuxbuuxa oo ah badar maalin kasta
• Carruurta ah ama ka weyn 6 jir: 3 qaaddo oo aad u buuxbuuxa oo ah badar maalin kasta

Ka yaree cuntooyinka is buriya sida tufaaxa, mooska, bariiska, dabacasaha la kariyey, jiiska, iyo jelaatiin (sida cuntada fudud ee ah miraha iyo Jell-O®). Ka yaree caanaha iyo waxyaabaha caanaha laga sameeyo ama ugu beddel caanaha aan ahayn caano xoolaad iyo sooy ilaa calooshu u socoto. Barootiinka laactoos ee ku jira caanaha ayaa dhibi kara carruurta qaarkood.

Maxaa la sameyn karaa si ay ilmaha caloosha ugu socoto?

Kala hadal kalkaalisada ama dhakhtarka waxyaabaha la isticmaalayo iyo goorta iyo sida loo isticmaalo:

• Jilciyaha saxarada: Daawo afka laga qaato oo ka hortageysa in ay saxarada adkaato. Waxaa loo qaadan karaa si joogto ah. Dhakhtarka ayaa kuu sheegi kara daawada caloosha iyo qiyaasta u fiican ilmahaaga.
• Calool-socodsiiye: Daawo afka laga qaato oo caloosha ka soo riixda saxarada.
• Sinboosto: Daawo ilmaha laga geliyo malawadka oo kicineysa mindhicirka si uu isugu ururo, oo ay saxaradu si fudud uga soo baxdo.
• Daawada futada: Waa daawa biyo ah oo la geliyo dabada si loo kiciyo mindhicirka. Ha isticmaalin eniima ilaa ay ku taliyaan dhakhtar ama kalkaaliso.

Maxaa kale oo aan u baahnahay?

Carruurta badankooda inta isku kaadisa caloosha ayaa sidoo kale fadhida. Caloosha istaagta waxay keentaa in ilmuhu isku kaadiyo sababtoo ah kaadihaysta iyo mindhicirka ayaa ku dheggan caloosha. Marka ay ilmuhu calooshu fadhido, malawadka ayaa waxaa ka buuxa saxaro adag, oo kaadihaystii ayaan ceshan karin kaadi badan. Cadaadiska saxarada ayaa sii cadaadineysa kaadihaysta, oo waxay noqoneysaa in si dedgdeg ah loo soo kaadiyo.

Haddii ilmaha la seexiyo isbitaal caloosha oo fadhida awgeed, waxay u badan tahay wax soo hayey muddo dheer. Waxay qaadan doontaa wakhti dheeraad ah in ay mindhicirrada ilmaha si caadi ah dib ugu soo noqdaan. U sii wad ilmaha daawada saxarada jilcisa iyo daawada caloosha socodsiisa oo wax ka beddel qaab-nololeedka saarista isbitaalka ka dib usbuucyada ilaa bilaha ka dambeeya. Dhakhtarka ayaa go'aamin doona daawooyinka u fiican ilmaha iyo muddada ay sii qaadan karaan daawadaas. Waa in ilmaha loo geeyo dhakhtar ku takhasusay habka dheefshiidka (caloosha iyo mindhicirrada) haddii ay sii socoto caloosha taagan.

Goorma ayaan la soo xiriirayaa kilinigga?

Taleefan u dir kilinigga haddii aad su'aalo qabto, ama haddii aad ilmaha ku aragto:

• Xaar-dhiig
• Matag
• Kastuumada oo ay najaaso ka gaareyso
• Calool xanuun cusub ama ka sii daraya

Ama, haddii aad aragto:

• caloosha fadhida oo joogto noqota, iyo markaad saxaro ka weydo 2 maalmood ka dib
• dhibaato markay idinku noqoto in ilmuhu saxaroodo

Su'aalo?

Waraaqdan gaar kuma aha ilmahaaga oo keliya ee waa macluumaad guud. Haddii aad noo qabto wax su'aalo ah, fadlan taleefan u soo dir kilinigga.

qoristii 3/2024

Back To Top